در طي سال هاي گذشته ساختار نهاد تجاري كشور به صورت نظـاموار عليـه توليـد و بـه نفـع رانـت و واردات محصولات لبني شكل گرفته كه براي توليد ملي مخاطره آفرين بوده و نيازمند بازنگري است.
تعرفه‌هاي واردات محصولات لبني در ايران مدافع توليد نبوده و از تعرفه‌هاي
اتحاديه اروپا با اقتصادي باز كمتر بوده است.
توليدات دامي در ايران تعرفه 20 درصد و محصولات لبني 34 درصد است درحالي كه تعرفه واردات توليدات دامي در اتحاديه اروپا 24 و محصولات لبني 58 درصد است، اين در حالي است كه كشورهاي اروپايي عموما عضو سازمان جهاني تجارت بوده و مقيد به آزاد گذاشتن تجارت خارجي هستند. در مقايسه با تركيه نيز تعرفه‌هاي ايران در سطح بسيار نازل تري قرار دارد. واردات توليدات دامي تركيه 133 و محصولات لبني در اين كشور 170 درصد است.
در دوره اجراي سياست هدفمند سازي يارانه ها عـدم اراده قـوي و توانمنـدي دسـتگاه‌هـا و سازمان‌هاي اجرايي مسوول در عرصه دامپروري در ايفاي نمايندگي از بخش، موجبات انتقال ريسك توليد بـه بخش و هدررفت منافع توليدكنندگان شد، دستگاه‌هاي مسئول در دوره فاقد اختيـارات لازم بـراي حمايـت از بخش توليد بوده و يا نتوانسته اند بخش توليد را به طور شايسته نمايندگي كنند.
به دنبال اجراي سياست هدفمندسازي يارانه ها در سال 1389 و قطع يارانه شير خانوارها در سـال 1390 صنعت شير كشور عملاً سهم بزرگي (حدود 40 درصد سهم بازار) شير را از دست داد و روند در سال‌هاي بعـد افزايش شديد قيمت محصولات لبني مزيد بر علت شده و كاهش تقاضاي محصولات لبني را در پي داشت، بـه طوري كه به استناد آمار بانك مركزي كشور، مصرف سرانه شير و محصولات لبني در مناطق شهري كشـور از 108.2 كيلوگرم در سال 1389 به 92.3 كيلوگرم در سال 1392 كاهش يافت.
اين وضعيت تعادل بين عرضـه و تقاضاي شير را بر هم زده و دولت را ناچار به مداخله در بازار كرد و دولت از طريق شركت پشـتيباني امـور دام ناچار به خريد شركت مازاد كشور شـد. كـه ايـن اولـين گـام دولـت بـراي مداخلـه در بـازار شـير بعـد از هدفمندسازي يارانه بوده است.
دولـت بـراي حـدود 1530هزار تن شير خريداري شده توسط صنايع لبني يارانه پرداخت كرده است. متوسط يارانه پرداختي براي هر كيلوگرم شير حدود 1520 ريال برآورد شده است و دولت براي شير خريداري شده در 4 ماهه آخـر سـال 1392بالغ بر 3000 ميليارد ريال و براي سه ماهه اول سال 1393 مبلغ 2250 ميليارد ريال يارانـه پرداخـت كرده است.
متوسط قيمت شير در سه ماهه اول سال 1393 حدود 11200 ريال براي هر كيلوگرم شير بـوده است كه با پرداخت 1520 ريال يارانه براي هر كيلوگرم شير، مبلغ دريافتي دامدار به ازاي هر كيلوگرم شير به 12720ريال افزايش يافته است.
از نكات جالـب طـرح پرداخت جبراني شير در سه ماهه اول سال 1393 تامين منابع و اعتبار طـرح (2250 ميليـارد ريـال) قبـل از اجراي طرح بوده كه توسط سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور تامين و پرداخت شده اسـت.
اين سياست‌هاي حمايتي در شرايطي اتخاذ شده كه نظام تجاري سياست‌هايي متضاد با برنامه‌هاي حمايت از توليد داخل داشته و با تعرفه‌هاي پايين و گاهي صفر واردات شيرخشك، زمينه بروز رانت در چرخه واردات را فراهم كرده است.
منبع: خبرگزاری تابناک