صنعت طیور در کشور؛ مرور یک کارنامه

چاپ

حسن رکنی معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور تولیدات دامی:alt
می‌توان گفت تولید گوشت مرغ و تخم‌مرغ به شکل صنعتی در ایران از سال ۱۳۳۳ با ورود ۶۰ هزار تخم‌مرغ نطفه‌دار از نژادهای خارجی آغاز شد و در نیم قرن اخیر

مسیر پر فراز و نشیبی را طی کرد. به نحوی که امروز ایران رتبه هفتم در تولید گوشت مرغ و یازدهم تولید تخم‌مرغ را در جهان به خود اختصاص داده و پتانسیل و توانایی تولید بیش از این مقدار نیز در کشور با توجه به سرمایه‌گذاری‌های انجام شده وجود دارد که با هدف‌گذاری انجام‌شده به‌منظور توسعه صادرات، این امر قابل انجام خواهد‌ بود.
سرانه مصرف از ۴,۸ کیلوگرم گوشت مرغ و چهار کیلوگرم تخم‌مرغ در سال ۱۳۵۷ به ۲۶ کیلوگرم گوشت مرغ و ۱۱ کیلو‌گرم تخم‌مرغ تبدیل شده، در حالی‌ که طی این مدت جمعیت به بیش از دو برابر افزایش یافته که این امر جهش چشم‌گیر صنعت طیور در کشور را به رخ می‌کشد.

مرغ
هم‌اکنون ایران ۱,۸ درصد از تولید گوشت مرغ در دنیا را به خود اختصاص داده در حالی که جمعیت کشور کمتر از ۱.۱ درصد از جمعیت جهان است. تولید گوشت مرغ وابسته به حلقه‌های مختلف تولید، شامل مزارع مرغ اجداد، مرغ مادر، مزارع مرغ گوشتی، کارخانجات جوجه کشی، کشتارگاه، کارخانجات تولید خوراک و سایر حلقه‌های وابسته مانند بسته‌بندی و قطعه‌بندی بوده که با توجه به سرمایه‌گذاری و ظرفیت سازی انجام شده در حلقه‌های اصلی و وابسته در حال حاضر در کشور توان تولید بیش از سه میلیون تن گوشت مرغ در سال وجود دارد. البته به‌دلیل محدودیت بازار در حال حاضر حدود ۲.۱ میلیون تن در سال تولید گوشت مرغ صورت می‌پذیرد و برنامه‌ریزی برای دستیابی به بازار‌های صادراتی در سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی قرار دارد. لازم به ذکر است که با توجه به اینکه کشور ایران در امر صادرات محصولات طیور کشوری جوان بوده و از سال ۹۲ این امر به‌صورت جدی آغاز شده، رقابت در بازارهای صادراتی با کشورهای مدعی که سالیان دراز گوشت مرغ و تخم‌مرغ کشورهای منطقه را تأمین کرده‌اند بسیار مشکل است.
با این وجود در سال ۹۴ حدود ۷۰ هزار تن گوشت مرغ صادر شد و انتظار می‌رود این روند رو به رشد ادامه داشته باشد. اگرچه بعضاً به دلایلی از جمله محدودیت‌های صادراتی مانند آنفلوانزای طیور که در سال جاری اتفاق افتاد، صادرات با چالش روبه‌رو می‌شود، اما انتظار می‌رود این موارد در روند توسعه صادرات بلند مدت آن تأثیرگذار نباشد.

طرح کاهش سن و وزن
یکی از مواردی که در جهت توسعه صادرات و بهبود کیفیت گوشت مرغ مؤثر بوده و موجب افزایش بهره‌وری در تولید می‌شود و مورد تأکید صاحب‌نظران و متخصصان صنعت بوده، کاهش سن و وزن کشتار مرغ زنده است. این طرح در سالیان گذشته نیز همواره در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی بوده، اما به دلایل و محدودیت‌های مختلف اجرای آن آغاز نشده بود. البته این موضوع در سال جاری به‌صورت مشترک با سازمان دامپزشکی کشور طی دستورالعملی جهت اجرا ابلاغ و مجری آن نیز تولیدکنندگان و تشکل مربوطه یعنی اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی تعیین شده است. باید پذیرفت که تحقق آن به‌صورت تدریجی و با فرهنگ‌سازی برای تولید‌کنندگان و مصرف‌کنندگان همراه است که تاکنون اقدامات خوبی در سطح کشور انجام شده و در استان‌ها با نصب بیلبورد، بروشور تبلیغاتی در مراکز عرضه برای مصرف‌کنندگان و برگزاری دوره‌های آموزشی برای تولید‌کننندگان موضوع در حال پیگیری و انجام است؛ بنابراین انتظار می‌رود با اجرای این طرح ضمن بهبود شاخص‌های اقتصادی تولید، به دلیل سلیقه بازارهای صادراتی به وزن مرغ کمتر از یک کیلو و ۵۰۰ گرم، زمینه توسعه صادرات نیز فراهم شود.

تخم‌مرغ
در بخش تخم‌مرغ، سالانه بیش از ۹۵۰ هزار تن در کشور تولید انجام می‌گیرد؛ گرچه امکان تولید بیش از ۱,۲ میلیون تن تخم‌مرغ در کشورمان فراهم است. به هر صورت در حال حاضر ایران تولید ۱.۴ درصد از تخم‌مرغ دنیا را در اختیار دارد. با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده، جهش در صادرات تخم‌مرغ نیز مشهود بوده به نحوی که در سال گذشته، صادرات ۹۵ هزارتن تخم‌مرغ محقق شده که این یک رکورد بی نظیر برای کشور بوده است.
اما متأسفانه از آبان‌ماه سال جاری با ورود پرنده‌های مهاجر، صنعت طیور کشور درگیر بیماری آنفلوآنزای فوق حاد طیور شد که این امر فراکشوری بوده و در سطحی گسترده تقریباً در تمام کشورهای اروپایی و سایر کشورهای پذیرای پرندگان مهاجر در دنیا به وقوع پیوسته و این موضوع به دلیل نگرانی از انتقال بیماری به کشورهای مختلف، تجارت محصولات طیور را با مشکل روبه‌رو کرده است. بر این اساس صادرات تخم‌مرغ در سال جاری نسبت به سال گذشته با کاهش جدی همراه شده است. البته انتظار می‌رود با برطرف شدن این موضوع، صادرات با سرعت بیشتر از سر گرفته شود.

زنجیره تولید
یکی از اولویت‌های وزارت جهاد کشاورزی اصلاح فضای کسب و کار از طریق تولید به‌صورت زنجیره یکپارچه است که این امر در بخش‌های مختلف پیگیری می‌شود. در بخش گوشت مرغ، سهم شرکت‌های زنجیره در تولید، از کمتر از پنج درصد در سال ۹۲ به بیش از ۱۵ درصد در ۹ ماهه نخست سال ۹۵ افزایش یافته که با توجه به بهبود شاخص‌های اقتصادی، زمینه افزایش بهره‌وری و توسعه صادرات را به‌وجود خواهد آورد.
بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور، میانگین شاخص تولید ثبت شده زنجیره‌های تولید عدد ۲۹۲ را نشان می‌دهد. در حالی که میانگین شاخص تولید واحدهای غیر از زنجیره‌ای عدد ۲۳۴ را به ثبت رسانده است. این مقایسه، حدود ۳۰ درصد افزایش بازدهی در واحدهای تولید زنجیره‌ای را به نمایش می‌گذارد.
همچنین در این روند به‌دلیل حذف بازار در بین حلقه‌های مختلف تولید، ضمن کاهش نوسان قیمت نهاده‌های واسط، کاهش هزینه‌های واسطه‌گری را به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال یکی از دغدغه‌های مرغداران گوشتی تأمین جوجه یکروزه با قیمتی مناسب است که به دلیل شرایط فعلی و لزوم تامین جوجه از بازار و وجود واسطه‌ها امکان آن همیشه میسر نیست. در حالی که در شرایط تولید به‌صورت زنجیره، این امر کاملاً مرتفع خواهد شد.

بوقلمون
بحث تولید به‌صورت یکپارچه در بخش تولید بوقلمون نیز در حال توسعه بوده و برنامه‌های ویژه‌ای برای این بخش تدوین شده است. کشور در سال‌های گذشته واردکننده کامل جوجه یکروزه بوقلمون بود در حالی که در سال جاری حدود ۶۰۰ هزار قطعه از جوجه بوقلمون مورد نیاز کشور از طریق گله‌های مولد داخلی تامین و ۱,۴ میلیون قطعه از طریق واردات تأمین شده و بر اساس برنامه‌ریزی‌های انجام شده در دو سال آینده کشور از واردکننده جوجه بوقلمون می‌تواند به صادرکننده این نهاده اساسی تبدیل شود. از جذابیت‌های گوشت بوقلمون‌، تولید دو تیپ گوشت قرمز (ران) و گوشت سفید (سینه) است که با توجه به مزایای خاص این گوشت، می‌تواند جانشین نزدیک مناسبی برای سایر گوشت‌ها بوده و تنوع را برای مصرف‌کننده به همراه داشته باشد.

شترمرغ
در بخش شترمرغ تعداد ۸۲ واحد مولد به ظرفیت بهره‌برداری شش‌هزار و ۴۱۵ قطعه مولد و ۱۳۹ واحد پرواری به ظرفیت ۸۲ هزار و ۶۳۰ قطعه در کشور در حال فعالیت هستند. تأمین جوجه از گله‌های داخلی صورت می‌پذیرد و در سال ۹۵ (‌و سال‌های گذشته) وارداتی صورت نپذیرفته است. از برنامه‌های پیش رو، بهبود ژنتیکی گله‌های مولد در کشور است که با ورود خون جدید از نژادهای برتر این امر محقق شده و برنامه‌های اصلاح نژادی هدف‌دار در جهت تولید محصول با کیفیت صورت خواهد پذیرفت. کشور ایران در حال حاضر دومین تولیدکننده شترمرغ در جهان بوده و توانسته است برخی از محصولات این پرنده را به بازارهای جهانی عرضه کند.
در مجموع سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی در خصوص محصولات مختلف بر اساس بیانات مقام معظم رهبری مطابق با اقتصاد مقاومتی در دو بخش تدوین شده است. در بخش نخست، درون‌زا بودن پروژه‌ها است که نتیجه آن کاهش هزینه‌های تولید، افزایش بهره‌وری، بهبود فضای کسب‌و‌کار، استفاده از سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده، تثبیت اشتغال و تأمین پروتئین مورد نیاز کشور در راستای سلامت جامعه مدنظر بوده و در بخش برون‌نگر بحث توسعه صادرات، کاهش وابستگی به واردات نهاده‌ها و محصولات نهایی و مثبت شدن تراز تجاری مد نظر قرار گرفته است.

 

منبع: ایانا