این بیماری خاص مرغان است و از نظر بهداشت انسانی اهمیت ندارد. بیماری جوجه های در حال رشد و مرغان تخمگذار را مبتلا می سازد و به دلیل کاهش تخمگذاری به میزان 10 تا 40 درصد با خسارت اقتصادی همراه است. بیماری گسترش جهانی دارد و یکی از بیماریهای شایع تنفسی و جدی در صنعت پرورش طیور می باشد.
عامل بیماری هموفیلوس گالیناروم می باشد. این باکتری شدیدا" وابسته به میزبان است و در محیط خارج از بدن زنده نمی ماند. محل استقرار آن قسمت های فوقانی دستگاه تنفس و سینوس ها می باشد.

گزنه گياهی است علفی، چند ساله به ارتفاع نیم تا یک متر که غالباً به صورت خودرو در باغها و نقاط مرطوب می رويد . تا بحال سه گونه گزنه شناخته شده است که این سه نوع از نظر خواص درمانی بهم نزدیک هستند معروفترین آنها گزنه دو پا که نام گزنه بیشتر بر آن اطلاق می شود. در طب سنتی به آن اَنجُرَه می گویند و طبیعت آن گرم و خشک است.
آشنایی با گیاه دارویی گزنه و کاربرد آن در مرغداری
تاریخ استفاده از اين گياه به زمانهای بسیار دور بر می گردد بطوری که از قدیم الایام در جهت رفع سرماخوردگی به کار می رفته است(2). بر روی این گیاه پرزها و تارهای وجود دارد که گیاه را پوشانده و چسبناک و گزنده است و پس از لمس کردن پرزها به پوست دست می چسبد و ترشحات سوزاننده ای از جنس اسید فرمیک از خود روی پوست وارد می کند که ایجاد سوزش ، خارش و ناراحتی می نماید.

نحوه معدوم کردن تلفات در مرغداری بسیار مهم می باشد . بایستی در ابتدای روز و هرچه سریعتر قبل از گندیدگی لاشه ها ٬ تجمع مگس و وقوع کانی بالسیم ٬ آنها را از سالن  جمع آوری نمود. پرندگان تلف شده منبع بسیار خطر ناک انتقال عوامل بیماریزا به پرندگان زنده موجود در سالن می باشند . روشهای مختلفی مانند دفن نمودن ٬ سوزاندن و کمپوست کردن لاشه وجود دارد که هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارد . انتخاب روش بستگی به امکانات ٬ فضا و شرایط موجو در هر مرغداری و مناطق مجاور آن قوانین زیست محیطی آن کشور دارد .
استفاده از چاه جهت دفن لاشه ها ٬روشی سنتی بوده ٬از سالیان قبل در بسیاری از مرغداری ها معمول می باشد . برای این منظور باید در فاصله دور از سالن ها ٬چاه با عمق مناسب (نسبت به سطح آبهای زیر زمینی ) حفر گردد و درب آن کاملاً غیر قابل نفوذ باشد . به طوری که حیوانات و پرندگان وحشی

آب از راه هاي مختلفي بر گله تاثير ميگذارد . استفاده از يك سيستم آبرساني مناسب باعث افزايش سلامت ، كارايي پرنده و كاهش اثرات مضر آب مصرفي خواهد شد . توليد كنندگان براي كنترل سيستم آب در فرم هاي توليدي خود شرايط بستر زير آبخوري ها را بررسي مي كند . قطعاً مديريت مرغداري و ايجاد بستر مناسب درسلامت گله نقش اساسي دارد . سيستم آبرساني بايد از خيس شدن بهتر بستر و مشكلات متعاقب آن جلوگيري كند .بستر خشك نقش بسيار مهمي در بهداشت مرغداري دارد . اين بدين معني است كه آب نبايد نشت كند و در ارتفاع مناسبي نصب شده باشد و فشار آب داخل آن نيز مناسب باشد . بيشتر سالن ها بايد حدود 20 تا 25 درصد رطوبت داشته باشد و وقتي رطوبت بستر به بيش از 25 درصد برسد باعث سردي بستر مي شود ، همچنين محيط مناسبي براي رشد باكتري هاي عفونت زا مثل E.coil  كوكسيدويوز . سالمونلا مي باشد . علاوه بر اين بستر مرطوب باعث پخش آمونياك در هوا مي شود و آمونياك به ريه پرنده صدمه ميزند و محيط را براي رشد باكتري آماده مي كند .

استان مازندران بدلیل داشتن آب و هوای معتدل و پوشش گیاهی مطلوب, شرایط بسیار خوبی را جهت پرورش طیور, از گذشته تا کنون داراست , بطوریکه پرورش طیور بومی در این دیار , قدمتی درینه پیدا کرده و امروزه نیز در بیشتر روستاها , کمتر خانه ای را می توان یافت که فاقد مرغ و خروس و یا دیگر پرندگان بومی باشد.
با افزایش جمعیت و تغییر شرایط اقتصادی و اجتماعی , پرورش طیور بومی نیز گسترش یافت و بدنبال آن میزان حساسیت این پرندگان به بسیاری از بیماریها و آلودگیها نیز افزایش یافت بطوریکه بعضی از این گونه بیماریها که حتی در گذشته مشاهده نگردید , امروزه موجب بروز خسارات فراوانی به روستائیان و پرورش دهندگان می شود لذا ضروری است تا روستائیان عزیز جهت توفیق در امر پرورش طیور بومی , موارد بهداشتی را جدی گرفته و بطور دقیق آنرا بکار ببندند.
بیماریهای مهم در طیور بومی
1 ـ بیماری نیوکاسل (ناخوشی)

بتائین یا تری متیل گلیسین یک ماده طبیعی محلول در آب است . بتائین را از طریق فرایند مخصوصی از ملاس چغندر قند استخراج نمود.

نیاز طیور به کولین :
بر اساس تحقیقات و آزمایشات انجام شده مشخص گردیده که نیاز طیور در طول دوره پرورش به دو صورت قابل پیش بینی است :
1-نیاز ضروری : که عبارت است از مقدار کولین مورد نیاز جهت سنتز ترکیباتی از قبیل استیل کولین ، فسفاتیدیل کولین و ......
2- نیاز قابل جاگزین شدن : که جهت انجام اعمالی از قبیل انتقال گروه متیل مورد نیاز است . بدیهی است که در این بخش از کولین مورد نیاز را میتوان به وسیله ترکیبات متیل دهنده از قبیل بتائین جایگزین نمود . مشاهده گردید که افزودن کولین کلراید به میزان 5/1 میلی گرم در کیلو گرم جیره ، باعث بهبود افزایش وزن در فاصله روزهای 10 تا 22 روزگی میشود . در حالیکه در همین آزمایش افزودن کولین کلراید به میزان 200 میلی گرم در کیلوگرم ، تاثیر بیشتری از حالت اول ، بر روی افزایش وزن بدن نداشت . بنا براین  میتوان گفت که افزودن کولین کلراید در سطوح بالاتر از مورد نیاز طیور ، نه تنها باعث بهبود عملکرد طیور نمیشود بلکه باعث تحمیل هزینه اضافی به جیره غذایی خواهد شد .

امروزه ما شاهد افزايش روز افزون جمعيت در دنيا و كشور مي‌باشيم و اين جمعيت جهت رشد و نمو و درنهايت توسعه سياسي فرهنگي اجتماعي نياز به پروتئين دارند و از آنجائيكه رشد جامعه‌اي مستلزم نيروي انساني سالم مي‌باشد. و امروز منابع غذائي محدود و صرفاً با انجام مديريت صحيح مي‌توان توليد را افزايش داد، خصوصاً در خصوص پرورش طيور اعم از گوشتي و تخمگذار باتوجه به اينكه در كشور عزيز ما ايران كمتر مسائل اصلاح نژادي انجام مي‌شود و امروزه تنها راه افزايش توليد از طريق مديريت صحيح مي‌توان هزينه‌ها را كاهش و واحد بهره‌برداري را سودآور نمود دو نكته بسيار اساسي وجود دارد:
1-    ضدعفوني و آماده‌سازي سالن
2-    تهيه و تنظيم جيره متعادل
ابتدا ضدعفوني كننده‌ها را توضيح داده و سپس روش ضدعفوني را تشريح مي‌كنيم.

گاوها را بر اساس مرحله ی شیرواری یا میزان تولید كه دسته بندی نموده و و بر اساس نیازهایشان تغذیه نمایند
2-  در طول سال از برنامه ی تغذیه ای که اقتصادی و متعادل شده باشد و بتواند نیازهای حیوان را برآورده نماید استفاده کنید .
3-  جهت مصرف حداکثر میزان خوراک اختصاصی كه خوش خوراکی جیره مد نظر بوده و برای این منظور از اقلام خوراکی متنوع و با کیفیت خوب استفاده نمایید .
4- دستگاه گوارش گاوها از قسمت های بسیار فعال بدن هستند برای کار بهتر این دستگاه از دادن مواد معین غافل نباشید .
5-  دفعات خوراکی دادن به گاوها را تنظیم نموده و مطابق برنامه عمل نمایید .
6- گاوها علاقه خاصی به استفاده از علوفه های تازه و آب دار دارند كه در صورت در دسترس و ارزان بودن در تغذیه ی آن را به کار ببرید .
7- ترکیبات مواد مغذی اقلام خوراکی متنوع و متغییر است . با آنالیز آزمایشگاهی آنها از اجزای مواد مغذی جیره ی فرموله شده اطمینان حاصل نمایید .
8- آب تمیز كه سالم و گوارا به صورتی دائمی در اختیار گاوها قرار دهید
9- شرایط محیطی مناسبی به خصوص در فصول تابستان و زمستان برای گاوها فراهم نمایید .
10- هر گونه تغییری در جیره ی غذایی را به تدریج به انجام برسانید .

بیماری آنفلوآنزا در اصل،به تب نزله ای حاد و به شدت واگیر دار در انسان و حیوانات مختلف اشاره دارد. این بیماری تنفسی توسط ویروسی از خانواده اورتومیکسو ویریده(Orthomyxoviridae) ایجاد می شود.
آنفلوآنزا یکی از مهم ترین بیماریهای صنعت طیور می باشد و باعث همه گیری (Epidemicity) متعدد در کشورهای مختلف شده ، کشور ما نیز از این امر مستثنی نبوده است.
ویروس های این خانواده در دستگاه تنفس ، گوارش و اعصاب جایگزین شده ، در کنار سایر علایم بالینی ، باعث کاهش تولید می شوند.
بیماری آنفلوآنزای طیور (Avin Influnza) اثرات اقتصادی زیانباری بر صنعت طیور و همچنین سلامت و بهداشت عمومی جامعه دارد.
طبقه بندی ویروس های آنفلوآنزا
ویروس های آنفلونزا بر اساس پروتئین های موجود در ساختمان ، در دو گروه زیر طبقه بندی می شوند:

موننسین با نام تجاری رومنسین متعلق به یک گروه از مواد افزودنی خوراک بنام یونوفرها می باشد. یونوفرها به طور گسترده ای در صنعت دامداری از سال 1977 استفاده میشود و تا ثیر  آن در بهبود بازده خوراک به خوبی شناخته شده است و اخیرا" برای استفاده در رژیم های غذایی گاوهای شیری  مورد تائید قرار گرفته است
نحوه عمل   
نحوه عمل موننسین پیچیده است اما به خوبی مورد مطالعه قرار گرفته است . موننسین باعث تغییر مطلوب جمعیت شکمبه یعنی تولید اسید پروپیونیک بیشتر نسبت به اسید استیک و اسید بوتیریک می گردد. که این تغییرات سنتز گلوکز و بهره وری ا نرژی قابل سوخت و ساز را بهبود می بخشد. این اثرات مثبت است و باعث سلامتی (کاهش کتوز-حفظ جفت و جابجایی شیردان) می گردد.اثرات دیگر مو ننسین عبارتند از : تغییر در مصرف غذا – بهبود سوخت و ساز نیتروژن و کاهش تولید گاز متان .  
ادعا هایی جدید برای خوراک گاوهای شیری