دان و جوجه ایران

مهم ترین علائم و نشانگانی که در تشخیص و تفریق بیماری ها به ما کمک می کنند عبارتند از:
 شدت و حدت بیماری و روند آن ( میزان تلفات- میزان واگیری- میزان اشتها )، علائم تنفسی ( خفگی- دهن زدن- سوت کشیدن و ...) ، علائم گوارشی به خصوص اسهال (گچی- موکوسی و کشدار- رنگ آن –شدت آن) ، علائم حرکتی (ضعف پا- فلجی و ...)،

1-در اولین قدم باید نوع بیماری را به لحاظ عفونی یا غیرعفونی بودن از هم جدا کرد:
به طور کلی در بیماری های عفونی واگیری و در موارد عفونت های سپتیک، کاهش اشتها و تولید هم داریـم ولی در بیماری های غیرعفونی واگیری وجـود ندارد و کاهش اشتها هم محسوس نمی باشد.

2-در قدم بعدی پس از تشخیص عفونی بودن بیماری باید ببینیم بیماری ویروسی است یا میکروبی یا انگلی؟
افزایش تصاعدی و ناگهانی تلفات و واگیری و بی اشتهایی و مرگ و میر در جوجه های خوب 4 علامت مهمِ دال بر حدت بیماری است که غالبا در بیماری های ویروسی نظیر نیوکاسل، برنشیت و آنفلوانزا اتفاق می افتند ولی افزایش تدریجی تلفات و واگیری تدریجی و مرگ و میر در جوجه های ضعیف تر و عدم کاهش محسوسِ اشتهای گله، علامت بیماری های  میکربی مثل کلی باسیلوز و بیماری های مزمن است.
همچنین اسهال سفید اوراتی و گچی (با منشأ کلیوی) از اسهال سفید موکوسی و کشدار مایل به زرد که عامل باکتریایی و منشأ روده ای دارد تفریق می شود.

3- حالا باید دید این بیماری ویروسی چیست؟
نخست اگر علائم فوق با علائم تنفسی همراه بود، سراغ سه بیماری عمدتا شایع یعنی نیوکاسل، برنشیت و آنفلوانزا می رویم. برای تفریق این سه بیماری باید توجه داشت که:
مهم ترین علامت برنشیت، بلوکه شدن چرک پنیری در محل دو شاخه شدن نای(سیرنکس) و احیانا اسهال گچی است.
مهم ترین علامت نیوکاسل خونریزی در راس غدد پیش معده، اسهال سبز و علائم عصبی نظیر تیک سر و پیچش گردن است.( البته پیچش گردن غالبا در مراحل پایانی بیماری رخ می دهد)
مهم ترین علائم آنفلوانزا خونریزی های سراسری در لولة گوارشی و بعضا درساق پاست. گاهی هم اسهال سبز دیده می شود.
اگر بی اشتهایی شدید دارید، به شکل فوق حاد یک بیماری مثل نیوکاسل مشکوک شوید.
در صورت فقدان علائم تنفسی:
اگر پژمردگی، اسهال سفید، خونریزی عضلانی و زمین گیری و تورم بورس داشته باشیم با 5 علامت اصلی گامبورو مواجهیم.
 
4- گفتیم که افزایش تدریجی تلفات و واگیری تدریجی و مرگ و میر در جوجه های ضعیف تر و عدم کاهش محسوسِ اشتهای گله، علامت بیماری های  میکربی و بیماری های مزمن است.
اگر افزایش تدریجی تلفات و واگیری تدریجی و ضعیف شدن  تدریجی جوجه ها توام باشد با اسهال سفید موکوسی، پریتونیت، پری هپاتیت و پریکاردیت به احتمال بسیار قوی کلی باسیلوز داریم. اگر با علائم تنفسی هم همراه باشد با فرم شایع آن یعنی  CRD COMPLEX  مواجهیم و اگر تلفات شدید باشد و کاهش اشتها هم داشته باشیم، فرم سپتی سمیک بیماری را داریم.
اگر اسهال سفید با چسبندگی مقعد و افزایش تلفات از هفتة دوم کاهش نیابد بلکه افزایش هم داشته باشد با سالمونلوز سر و کار داریم. در عفونت بند ناف و کیسة زرده همین علائم را داریم اما اوج تلفات از روز سوم تا روز ششم است. در سرماخوردگی اسهال سفید، تلفات شدید، رسوب اورات و چسبندگی و به هم ریختگی هماهنگی گله به خصوص پس از واکسیناسیون را داریم.

5- اگر جوجه مشکلات و علائم حرکتی دارد:
اگر ضعف پا و ناتوانی در راه رفتن باشد، معمولا مشکل کمبود مواد معدنی به خصوص فسفر وجود دارد که سریعا هم به درمان پاسخ می دهد.
اگر پیچ خوردگی پنجة پا داریم و عصب سیاتیک هم متورم شده، کمبود ویتامین B2   (ریبوفلاوین) داریم که سریعا هم به مصرف BCOMPLEX جواب مثبت می دهد.
حالت ستاره نگری stargazing معمولاً قبل از 2 هفتگی به دلیل کمبودB1  (تیامین) اتفاق می افتد.
کمبودB6 (پیریدوکسین) باعث کاهش تولید و هچ و ژولیدگی پرها و دیوانگی شدید و دویدن جوجه ها در سرتاسر سالن می شود.
اگر خروج یک پا از محور عمودی داریم با کمبود منگنز مواجهیم.
اگر تورم در مفصل خرگوشی داریم با آرتریت مایکوپلاسمایی(پس از هفتة چهارم و معمولا با تاول سینه یا بلیستر و علائم تنفسی) یا استافیلوکوکی مواجهیم. در تورم استافیلوکوکی غالبا مفصل کف پا هم درگیر می شود. (آبسه بالشتک) کشت میکروبی به تفریق کمک می کند.
اگر در کالبدگشایی سر مفصل ران می شکند، نکروز سر استخوان ران(FHN) داریم. عامل باکتریایی دارد ولی به دلیل عدم نفوذ آنتی بیوتیک به استخوان، درمان ندارد. عامل اصلی در اکثر موارد استافیلوکوک ارئوس است. در جوجه کشی ها خواباندن تخم مرغ های بستر می تواند انتقال افقی را افزایش دهد.
اگر رسوب اورات در مفاصل (نقاط سفید و گچی متلالو روی قلب و کلیه، کیسه های هوایی، احشاء و مفاصل) مشاهده می شود، نقرس مفصلي یا احشائی داریم. به دلیل کاهش مصرف آب ، بالا بودن پروتئین جیره 40- 30% و کلسیم اضافـی (3% بیشتر).
اگر مفصل حاوی اکسودای کاهی رنگ است سینوویت عفونی ویروسی (رئو ویروس)  داریم. پارگی وتر گاستروکنیموس و وتر آشیل، تجمع آکسودای زرد در مفصل خرگوشی هم دیده می شود. تغییررنگ متمایل به سبز با خونریزی درزیرجلد  با ورم بالای مفصل خرگوشی به علت پارگی اوتار.
در سندرم تاخیر رشد عفونی جوجه های ریز و وازده ، ژولیدگی و شکستگی پرها و التهاب پیش معده تا2 - 3 برابر اندازه طبیعی خود دیده می شود.
به بغل افتادن جوجه و رکاب زدن، متمایل شدن سر به داخل دو پا یا جانب و اپیستوتونوس و عقب عقب رفتن به دلیل کمبود ویتامین E  است.
پرنوشی، ضعف عضلانی و عدم تعادل، تشنج و مرگ و در لاشه آسیت، پرخونی و خونریزی اندامها، هیدروپریکارد و اسهال نشانگان مسمومیت با نمک است.
عدم تعادل، سائیدگی انتهای ریشه پرها که منجر به شکستن و از بین رفتن پـرها می شود، راه رفتن مثل غـاز Goose stopping از علائم کمبود روی است.

6- رنگ اسهال:
اسهال گچی در بیماری های ویروسی و اسهال موکوسی در بیماری های میکروبی (کلی باسیلوز- سالمونلوز) و اسهال خونی در کوکسیدیوز  و اسهال زرد در پاستورلوز و اسهال سبز در نیوکاسل و آنفلوانزا دیده می شود.
در کوکسیدیوز اسهال خونی همراه نقاط خونریزی و نکروتیک در مخاط روده و پژمردگی گله و افزایش مصرف آب دیده می شود.

7- سایر علائم:
اگر درکالبدگشایی تظاهر مخملی و حوله ای در قسمت دوم روده دیده می شود، آنتریت نکروتیک داریم.
اگر تورم در ریش داریم، اولین چیزی که می توان بدان شک کرد، پاستورلوز (وبا) است که یکطرفه اش حاد و دو طرفه اش مزمن است. تمایل سر به عقب، نشانة درگیری هر دو گوش و به طرفین نشانة درگیری به سوی گوش مبتلاست.
اگر بالای سن سه ماه، ترشحات سروزی چرکی بینی و چشم و تورم سینوس های صورت و ریش،کونژکتیویت و به طور کلی درگیری قسمت فوقانی دستگاه تنفس داریم ولی تلفات بیماری زیاد نیست و  واگیری تا 100% می رسد، ممکن است با کریزا مواجه باشیم.
فساد چربی باعث آسیت و مایعات سفید مایل به شیری می شود. تلفات تا حدی زیاد ولی نسبتا ثابت است و اشتها خوب است.
دهان زدن، ضعف و فلج، لرزش و مرگ ناگهانی از علائم گرمازدگی است. تلفات تا حدی زیاد ولی نسبتا ثابت است و اشتها خوب است.
آسیت به دلیل رشد سریع جوجه و افزایش نوردهی و افزایش سرما (زمستان) و زیادی سدیم جیره و کم بودن سن مرغ مادر.
کانیبالیسم (خودخوری) به دلیل کمبود پروتئین- ازدحام - کمبود نمک و نور زیاد.
سندرم مرگ ناگهانی یا «S.D.S» معمولاً در خروس ها با معلق زدن و افتادن به پشت مشخص می شود. در لاشه سینه بی رنگ،  امعاء و احشاء و قلب و ریه پرخون، دستگاه گوارش پر از غذا و صفرا خالی است. در مرغ تخمگذار در اوج تخمگذاری و با بیرون زدن کلواک پرخون از مخرج مشخص می شود.(پرولاپس)
اگر در جوجه های جوان تنگ نفس و تنفس با دهان باز بدون رال تنفسی- ترشحات چشم زیر پلک سوم و بینی در فرم چشمی- علائم عصبی (عدم تعادل- اپیستوتنوس- عقب عقب رفتن و فلجی) در فـرم مغزی و در لاشه ندول های کازئوز ببینیم، آسپرژیلوس داریم. در تخم مرغ آلوده، اطاقک هوایی از یک پوشش نمدی سبز رنگ پوشیده می شود. اگر تلفات از روز اول باشد به دلیل آلودگی هچری است که تلفات 10 تا 50% ایجاد می کند و بعد بیماری به شکل مزمن در می آید که ضمن آن پرندگان به علت ناراحتی مزمن تنفسی دچار کمبود اکسیژن و آسیت می شوند. تلفات با تأخیر از بستر یا مواد غذایی آلوده است. دانه های ارزنی کوچک ناشی از آلودگی هچری و دانه های بزرگ تر روی ریه و سنگدان دلیل آلودگی دان است.

" دکتر محمد امین مروتی"