آیا گوشت مرغ صنعتی، غذایی طیّب و پاک است؟

چاپ

در سبک زندگی امروز گوشت و فرآورده های گوشتی، عضوی جدایی ناپذیر از سبد خرید خانوار گشته اندalt
میانه روی در مصرف این فرآوردهی دامی توصیهی دین جهت جلوگیری از مضرات افراط و تفریط در مصرف آن است. هدف پژوهش: در کنار توصیه های کلی، در مورد انواع گوشت نیز اسلام نظراتی دارد. هدف از انجام این پژوهش سنجش معیار های روایی در مورد گوشت و مقایسه آن با گوشت مرغ پرورش یافته به صورت صنعتی و مدرن است. روش و چگونگی انجام پژوهش: با مراجعه به کتب روایی و استخراج احادیث مرتبط با گوشت و گوشت مرغ، تحلیل و بررسی صورت گرفته و با معیار های گوشت مرغ موجود در بازار مقایسه شد. یافته ها و نتیجه گیری: گوشت جوجه ی گوشتی با پرورش صنعتی، با توجه به طبیعی بودن ژنتیک، تغذیه ی کنترل شده، کم بودن قیمت تمام شده

برای تولید کننده و در نهایت مصرف کننده و همچنین دورهی پرورش کوتاه مدت میتواند به عنوان یکی از بهترین گوشت ها جهت مصرف در سبک زندگی قرآنی قرار گیرد. ضمن اینکه مطرح بودن صنعت
پرورش جوجه گوشتی به عنوان دومین صنعت جمهوری اسلامی ایران، در جهت اقتصاد مقاومتی نیز توجه مضاعفی را طلب میکند.
مقدمه
با نگاهی به روایات تغذیه ای در طب اسلامی، این نکته محرز میگردد که گوشت )در معنی مطلق آن( عضوی جدایی ناپذیر از غذای روزانه انسان است. روایات متعدد از طرفی به مصرف آن فرمان داده و از طرفی از استفاده بیش از حد آن نهی میکنند. لذا میانه روی در مصرف گوشت بهترین راهکار جهت استفاده از خواص آن و جلوگیری از مضرات آن است.
افزایش جمعیت انسانی کرهی زمین، دانشمندان را بر آن داشت تا جهت افزایش تولیدات و بهره وری محصولات غذایی مختلف اقداماتی انجام دهند. استفاده از کودهای شیمیایی به جای کودهای طبیعی، دستکاری های ژنتیکی در محصولات غذایی و اصلاح نژاد، از جملهی این اقدامات در عصر جدید بود. کودهای شیمیایی و دستکاری ژنتیکی در این مقاله مد
نظر نیستند و بحث های تخصصی خود را طلب میکنند، اما اصلاح نژاد چه تاثیری بر کیفیت و کمیت محصولات غذایی و در بحث ما گوشت گذاشته است؟ چه عواملی در تبدیل و تقلیل زمان پرورش مرغ گوشتی از 6 ماه به کمتر از دو ماه موثر بوده اند؟ این تغییر فاحش چه تاثیری بر شاخص های مصرفی آن گذاشته است؟ در این مقاله به این سولات پاسخ داده و
گوشت مرغ را در آینه ی روایات و طب اسلامی مورد بازنگری قرار خواهیم داد.
گوشت در روایات
از پیامبر خدا )صلی الله علیه و آله( روایت است که فرمودهاند: "گوشت، مهتر)بالاترین( غذاها در دنیا و آخرت است". همچنین در روایت دیگری میفرمایند: "خوردن گوشت، روی را نکو میسازد و خوی را هم نکو میسازد" )صابری 1390 .)
در نگاهی به روایاتی که در مورد میزان مصرف گوشت آورده شدهاند، در مییابیم که افراط و تفریط هر دو نهی شدهاند. پیامبر خدا )صلی الله علیه و آله( در روایتی میفرمایند: "هر کس بر او چهل روز بگذرد و گوشت نخورد، باید به امید خداوند وام بگیرد و گوشت ]بخرد و[ بخورد". در روایت دیگری نیز آمده که هرکس چهل روز پیوسته گوشت بخورد سنگدل میشود و یا اینکه امیر مومنان میفرمایند: "شکم هایتان را گورستان جانوران نکنید" لذا در این مبحث، شاخص را امام صادق علیه السلام بیان میفرمایند: "]غذا را[ یک روز با گوشت بخور، یک روز با شیر و یک روز با چیزی دیگر" )صابری، 1390 .)
مفهوم گوشت در روایات
در روایاتی که در بخش قبل گذشت، در متن عربی آن لفظ مطلق "لَحم" به معنی گوشت به کار رفته بود، لذا تعمیم این روایات به تمامی گوشت های حلال بدون اشکال به نظر میرسد؛ اما در بعضی روایات به خوردن برخی از انواع گوشت ها توصیه شده و از برخی نهی شده است. به طور مثال، به خوردن گوشت شتر و گوسفند توصیه شده و از خوردن گوشت گاو و یا هر روز خوردن گوشت ماهی نهی شده است. برای برخی از انواع گوشت نیز خواص درمانی ذکر شده است. به طور مثال گوشت کبک را جهت رفع تب توصیه نمودهاند )صابری، 1390 .)
گوشت مرغ در روایات
در بین روایات مرتبط، تشبیه مرغ به خوک پرندگان بیش از بقیه جلب نظر مینماید )صابری، 1390 (. اما دربارهی این تشبیه دو احتمال به نظر میرسد؛ یکی نظر علامه مجلسی در مرآۀ العقول که گفته اند شاید این تشبیه از آن جهت باشد که هر دو گاهی از مدفوع خود تغذیه میکنند و یکی اینکه هر دو همهچیزخوار هستند. در پرورش سنتی نیز تجربه شده
که اضافی غذای خانه از برنج و سبزی تا اضافات گوشت و استخوان در تغذیه مرغ های خانگی استفاده میشود. اما این دو علت با پرورش صنعتی نوین ماکیان تا حد زیادی برطرف گشته است. دلیل اول اینکه جیرهی ماکیان گوشتی را فقط مواد گیاهی )غالبا ذرت، سویا و گندم( تشکیل میدهد و دوم اینکه با تامین فسفر جیره به مقدار کافی توسط غذاهای گیاهی، ماکیان نیازی به تغذیه از مدفوع خود )که معمولا جهت تامین فسفر مورد نیاز بدن انجام میشود( ندارند. ضمن اینکه در سیستم های نوین پرورش مرغ گوشتی-که پیش بینی می شود به مرور فراگیر شده و جایگزین روش پرورش در بستر گردد-، پرورش در قفس با کفی توری انجام پذیرفته و پرنده به هیچ عنوان به مدفوع خود دسترسی ندارد و عملا امکان
تغذیه از آن وجود ندارد )میاحی، 1392 .)
پرورش مرغ گوشتی صنعتی
وزن مرغی که 50 سال پیش پرورش داده میشد، بعد از 40 روز از 500 گرم هم تجاوز نمیکرد، اما مرغداران صنعتی امروزه، جوجهی 40 روزهی 2 کیلوگرمی را روانهی کشتارگاه مینمایند. )اکبری و همکاران، 1393 ( چه اتفاقی افتاده است؟ آیا غذایشان تغییری کرده است؟ و یا اینکه عوامل دیگری دخیل هستند؟
از قدیم هم بین دامداران رسم بوده، گاوی که بیشتر شیر میداده را به امید تولید شیر بیشتر از گوساله اش، جهت نسل کشی استفاده مینمودهاند و در مواقعی که قصد فروش دام های خود را داشتهاند، گوساله و گاو پر شیر را به عنوان آخرین گزینه روانه بازار میکردهاند. و یا اینکه گوسفند سالم و سرحال را نگه داشته و آنهایی که ضعیف تر بوده اند را به مرور
ذبح و مصرف میکردهاند؛ لذا نسل قوی تری پرورش مییافته است. حقیقت این است که در مورد مرغ گوشتی نیز همین اتفاق افتاده است! طی 50 سال اخیر، دانشمندان حوزهی پرورش و بیماری های پرندگان، تمام سعی و تلاش خود را نمودهاند که نسل به نسل جوجه هایی گوشتی تر و مقاوم تر پرورش دهند و از آنها جهت نسل کشی استفاده نمایند. در
کنار این خالص سازی، نیاز های تغذیه ای نیز متفاوت شده و لذا دانشمندان تغذیه ی طیور جیره هایی مناسب نسل جدید جوجه ها طراحی نموده اند. لذا در نهایت علاوه بر اصلاح نژاد )و نه تغییر ژنتیک( صورت گرفته روی جوجه ها، جیرهی خوراکی آنان نیز به روز شده و دقیقا منطبق با نیازهای امروزه فرموله میشوند.
در نتیجهی این همکاری بین اصلاح نژاد و تغذیه، جوجه ای بوجود آمده که طی 40 روز اول بعد از تولد، وزنش به 40 برابر وزن اولیهی خود میرسد. لذا نه در صورت تغذیهی جوجهی مرغ غیر از این نژاد )مثل بومی و یا تخمگذار تجاری( باجیرهی مدنظر و نه در صورت عدم رعایت جیرهی دقیق برای جوجهی نژاد گوشتی، چنین نتیجه ای حاصل نخواهد شد ضمن اینکه کوتاه شدن دورهی پرورش و مصرف گوشت جوجه 40 روزه به جای مرغ 6 ماهه، از سویی به حدیث دیگری از امیرمومنان نیز نزدیکتر است؛ روایت است که ایشان فرمودهاند بهترین گوشت، گوشت جوجهی )یا در یکی دیگر از منابع جوجه کبوتر( تازه از تخم درآمده ای است که تازه برخاسته یا نزدیک است که برخیزد )صابری، 1390 (. پس طبیعتا جوجه ی 40 روزه به این حدیث نزدیک تر از مرغ 6 یا 7 ماهه است.
بحث و نتیجه گیری
گوشت به معنی مطلق آن مادهی اولیهی جدایی ناپذیر از خوراک انسان های امروزی است. خوردن گوشت در روایات نیز مورد تایید و تاکید قرار گرفته است. اما با رشد جمعیت انسانی و بحران اقتصادی که گریبان گیر برخی جوامع امروزی است، پرورش دام و طیور به شکل سنتی پاسخگو نبوده و الزاما باید با رعایت فاکتورهای دینی و بهداشتی به پرورش
صنعتی جهت تولید گوشت روی آورد. مدت زمان مورد نیاز جهت تولید گوشت دام های مختلف متفاوت بوده و لذا باید با توجه به نیاز جامعه، تولید را با مصرف هماهنگ نمود و از طرفی شیوهی مصرف را با توجه به امکانات مدیریت نمود. پرورش صنعتی طیور با دورهی کوتاه و بازدهی سریع تر می تواند پاسخگوی نیازها بوده و گوشت مصرفی جامعه را تامین نماید. به طور کلی طیور با مصرف غذای کمتر به ازای تولید گوشت یکسان نسبت به سایر دام ها )ضریب تبدیل غذایی پایین تر( نیاز به محصولات کشاورزی کمتری داشته و در نهایت با توجه به بحران های آب و محصولات کشاورزی، از این نظر نیز به اقتصاد مقاومتی کمک می کنند. ضمن اینکه هم اکنون فقط صنعت پرورش جوجه گوشتی در ایران بیش از 11 هزار میلیارد تومان در سال گردش مالی داشته و به عنوان دومین صنعت کشور پس از صنعت نفت، اقتصاد خانواده های زیادی را به خود وابسته نموده است )ابراهیم زاده و پاک، 29 / 10 / 1395 و اصغری، 29 / 10 / 1395 .)
از نظر سرعت بازدهی و برگشت سرمایه بین دام ها و پرندگان مختلف، جوجه گوشتی و بلدرچین با دورهای 40 روزه گوی سبقت را از سایرین ربودهاند. در این میان اما برخی افراد مغرضانه و یا جاهلانه با دامن زدن به شایعاتی مانند هورمونی بودن مرغ های گوشتی موجود در بازار از ناآگاهی عموم مردم استفاده کرده و به اهداف خاص و نامشخص خود میرسند.
در نهایت این شایعات باعث متضرر شدن پرورش دهندگان مرغ گوشتی و تاثیر زنجیرهوار بر دومین اقتصاد کشور، افزایش و بیثباتی قیمت گوشت های دیگر )عموما گوشت قرمز( به دلیل افزایش مقطعی مصرف آن ها و در قشر ضعیف، کاهش مصرف این تامین کنندهی پروتئین جانوری خواهد شد. قشر فرهیخته و آگاه جامعه در کنار رسانه ها باید از این گمراهی عمومی جلوگیری نموده و مصرف کنندگان را از حقیقت آگاه نمایند.

 

 


منابع

www.iana.ir
1 . اکبری، محمودرضا؛ سلوکی، فرزین و ایجادی، علی. 1393 . آناتومی و اطلس رنگی بیماری ها و ناهنجاری های
طیور. محمودرضا اکبری. تهران.
2 . صابری، حسین. 1390 . دانش نامهی احادیث پزشکی]ترجمه[. سازمان چاپ و نشر دار الحدیث. قم.
3 . میاحی، منصور. 1392 . بهداشت و پرورش طیور. انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز. اهواز.
منابع اینترنتی
1 . ابراهیم زاده، امید و پاک، میلاد. صنعت مرغداری دومین صنعت بعد از صنعت نفت در کشور است.
http://www.iranagrimagazine.com/fa . 29 / 10 / 1395
2 . اصغری، سارا. ایران رتبه نخست تولید مرغ در خاورمیانه. http://www.smtnews.ir . / 29 / 10 / 1395